ญี่ปุ่นยังคงเป็นประเทศที่ประชากรมีอายุขัยโดยเฉลี่ยมากสุดในโลก ผู้หญิงมีอายุโดยเฉลี่ยที่ 90 ปี ขณะที่ชายชาวญี่ปุ่นอายุเฉลี่ยคือ 84 ปี โดยเฉพาะเกาะทางตอนใต้ของญี่ปุ่นอย่าง Okinawa ที่มีจำนวนผู้มีอายุเกิน 100 ปี มากสุดต่อประชากร 100,000 คนทั่วโลก โอกินาวาจึงถูกจัดให้เป็น Blue Zone หนึ่งใน 5 แห่งทั่วโลก (อีก 4 แห่งคือ เมือง Sardinia อิตาลี, เมือง Nicoya ประเทศคอสตาริกา, Loma Linda รัฐแคลิฟอร์เนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา, เมือง Ikaria ประเทศกรีก) ไม่ใช่เพราะน้ำทะเลสีฟ้าหรือท้องฟ้าสีครามอย่างที่โอกินาวาเป็น แต่หมายถึงพื้นที่ที่ผู้คนมีสุขภาพดี มีอัตราโรคหัวใจ มะเร็ง เบาหวานและโรคอ้วนอยู่ในเกณฑ์ต่ำ ประชากรมีอายุขัยโดยเฉลี่ยยืนยาว

แล้วอะไรที่ทำให้ชาวโอกินาวามีอายุยืนยาว?

ความลับเรื่องอายุขัยของชาวโอกินาวา โดยเฉพาะกลุ่ม Centenarian หรือศตวรรษิกชน หมายถึงกลุ่มคนที่มีอายุเกิน 100 ปีขึ้นไปนี้ นำไปสู่งานวิจัยของกระทรวงสาธารณสุขญี่ปุ่น ที่จัดตีพิมพ์ในชื่อ Okinawa program เก็บตัวอย่างพันธุกรรมรวมทั้งพฤติกรรมการดำเนินชีวิตของผู้สูงอายุชาวโอกินาวา พบว่าบรรพบุรุษชาวโอกินาวาล้วนแต่มีอายุยืน ซึ่งยีนอายุยืนนี้ถ่ายทอดทางพันธุกรรมราว 25 เปอร์เซ็นต์ ที่เหลือมาจากปัจจัยการกินอยู่อย่างชาวโอกินาวา

กินอย่างชาวโอกินาวา

เดิมโอกินาวาคืออาณาจักรริวกิว และด้วยพื้นที่เกาะที่อยู่ไม่ไกลจากไต้หวันกับจีนจึงรับเอาวัฒนธรรมของทั้งสองมา ก่อนที่จะตกเป็นเมืองขึ้นของญี่ปุ่นแล้วเปลี่ยนชื่อเป็นโอกินาวา ทั้งยังเคยตกเป็นรัฐอารักขาของสหรัฐอเมริกานานกว่า 27 ปี ทำให้โอกินาวาเป็นวัฒนธรรมหลอมรวม บ้านเมืองและอาหารการกินจึงแตกต่างจากญี่ปุ่นที่เราคุ้นเคย มีทั้งอาหารฟาสต์ฟู้ดแบบอเมริกันสไตล์ อาหารญี่ปุ่นทั่วไปที่เรารู้จัก และอาหารพื้นเมืองโอกินาวาหรืออาหารริวกิว อันเป็นแนวอยู่แนวกินที่ทำให้คนโอกินาวาอายุยืน

อาหารพื้นเมืองโอกินาวาเน้นวัตถุดิบธรรมชาติ รสไม่จัดจ้าน ผ่านการปรุงแต่น้อย เนื้อสัตว์กินแต่น้อยเน้นพืชผักท้องถิ่นหลากสีทั้งหัวไช้เท้า ขมิ้น มะระ เห็ด สาหร่าย มันเทศหรือมันม่วง และแครอทสีเหลือง โปรตีนจากสัตว์ เช่น หมู ปลา เน้นต้มและผัดเป็นหลัก ฉันเองก็เคยได้กินอาหารโอกินาว่าครั้งหนึ่ง หน้าตาผิดแผกจากอาหารญี่ปุ่นที่คุ้นเคย แต่ก็รู้สึกคุ้นตาอย่าง ‘โกยะชัมปุรุ’ มะระผัดกับไข่ใส่เต้าหู้และเนื้อหมู ที่ดูคล้ายๆ มะระขี้นกผัดไข่ของบ้านเรา ต่างที่มะระของเขานั้นไม่ขมเท่า อีกทั้งแหล่งคาร์โบไฮเดรตหลักกลับไม่ใช่ข้าวขาวแต่เป็นมันม่วงที่อุดมด้วยไฟเบอร์และเบตาแคโรทีน แอนโทไซยานิน ช่วยบำรุงเซลล์ประสาท ถั่วเหลืองที่ใช้ทำทั้งเต้าหู้ บำรุงเซลล์และปรับระดับความสมดุลต่อร่างกาย และนัตโตะ ที่เป็นอาหารของแบคทีเรียดีในลำไส้ ดีต่อระบบย่อย

นอกจากพืชผักเหล่านี้จะอุดมด้วยสารต้านอนุมูลอิสระ วิตามินต่างๆ ที่จำเป็นต่อร่างกายแล้ว ความเชื่อที่สืบทอดมาแต่บรรพบุรุษที่ว่า ‘ที่ใดมีดิน ที่นั่นปลูกพืชได้’ ทำให้ชาวโอกินาวาส่วนใหญ่มีแปลงผักไว้ปลูกผักกินเองอยู่ที่บ้าน จึงได้กินผักสดปราศจากเคมี สิ่งสำคัญคือชาวโอกินาวายึดหลักการกินที่เรียกว่า ‘Hara hachi bu’ กินแค่พออิ่ม 80 เปอร์เซ็นต์ ในหนึ่งวันชาวโอกินาว่าจึงกินอาหารราว 1,500 – 1,800 กิโลแคลอรี ทำให้มีดัชนีมวลกายน้อยสุดในประเทศญี่ปุ่น แต่กระดูกแข็งแรงด้วยวิถีการดำเนินชีวิตที่เน้นพึ่งพาตนเองเป็นหลักอย่างการทำเกษตรที่ยังใช้แรงงานคนและสัตว์ แทนที่จะเป็นเครื่องจักรทุ่นแรง

ใช้ชีวิตให้เนิบช้า

ท้องฟ้าสีฟ้ากับน้ำทะเลสีคราม ทำให้เกาะโอกินาวาได้ชื่อว่าเป็นฮาวายของญี่ปุ่น เป็นเมืองตากอากาศที่ชาวญี่ปุ่นมักหลบหลีกความวุ่นวายจากเมืองใหญ่ มาพักร้อนและใช้ชีวิตสโลไลฟ์ที่เกาะสวรรค์แดนใต้แห่งนี้ วิถีชีวิตที่เรียบง่าย เนิบช้า สบายๆ อุปนิสัยเฟรนด์ลี่ ไม่รีบร้อนแต่ไม่หยุดนิ่ง คือนิยามของผู้คนบนหมู่เกาะ และด้วยอากาศอบอุ่นตลอดทั้งปี หน้าหนาวก็ไม่หนาวมากถึงขั้นมีหิมะซึ่งแตกต่างกับภูมิภาคอื่นๆ ในญี่ปุ่น ทำให้คนโอกินาว่าทำกิจกรรมกลางแจ้งได้ตลอดทั้งปี การเคลื่อนไหวทำให้ร่างกายแข็งแรงสืบเนื่องมาจนเข้าสู่วัยชรา ทำให้ผู้สูงวัยชาวโอกินาวาแม้จะ 90 ปีไปแล้วก็ยังคงทำงาน ทำสวน แม้อายุ 100 ปีก็ยังใช้ชีวิตอย่างมีชีวา ไม่ใช่ผู้ป่วยชราติดเตียง

การผลักดันให้มีเครือข่ายผู้สูงวัยยังเป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้เกิดการรวมกลุ่มเพื่อช่วยเหลือซึ่งกันและกัน เกิดมิตรภาพ และทำกิจกรรมร่วมกันในด้านต่างๆ หนึ่งในตัวอย่างกิจกรรมที่เกิดจากการรวมกลุ่มของผู้สูงอายุ คือการตั้งวงนักร้องประสานเสียงจาก Kohama Island ชื่อว่า KBG84 ล้อกับวงเกิร์ลกรุ๊ปไอดอลชื่อดังอย่าง AKB48 ซึ่งเลข 84 เนี่ย บอกเป็นนัยๆ ว่าสาวน้อยวงนี้มีอายุอานาม 80 กว่าปีทั้งนั้น แต่ก็ร้องเพลงออกลีลาโยกย้ายสดใสไม่แพ้วัยสาว เพราะพวกเขาเชื่อว่าการได้ทำงาน ออกแรงเป็นเหมือนยาอายุวัฒนะทั้งทางร่างกายและจิตใจ

วิถีการกินแบบโอกินาวาจึงนับเป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้อายุยืนยาว แต่นอกเหนือจากนั้น ยังต้องประกอบด้วยสภาพแวดล้อม ทัศนคติ และวิถีการดำเนินชีวิต ที่หล่อหลอมให้ชาวโอกินาวามีอายุยืนและชราร้อยปีอย่างมีคุณภาพ

อ้างอิงและภาพประกอบ