เคยสงสัยกันมั้ยว่าหน้าตาจริงๆ ของอาหารแปรรูปนั้นเป็นแบบไหน…

ไม่ว่าจะ นมข้นหวาน มาการีน ไส้กรอก น้ำตาลทราย ต้นทางก่อนจะกลายเป็นอาหารพร้อมทานนั้น หน้าตามันเป็นยังไง สำคัญสุดคือมันผ่านกระบวนการตัดต่อเติมแต่งอะไรมาบ้างก่อนจะมาถึงมือเรา?

ว่ากันอย่างรวบรัด อาหารที่เรานึกหน้าตาจริงๆ ของมันไม่ออกเหล่านี้เรียกว่า ‘อาหารแปรรูป’ (Processed food) ความหมายก็ตรงตัว คืออาหารที่ผ่านกระบวนการแปรรูปลักษณ์จนไม่เหลือเค้าเดิม เช่นจากอ้อยต้นยาวๆ กลายเป็นน้ำตาลทรายเม็ดสีขาวๆ หรือจากกระดูกสัตว์กลายเป็นเยลลีสีสด

แต่! ในอาหารแปรรูปก็มีลำดับชั้นของความปลอดภัยอยู่เหมือนกัน อย่างข้าวขาว ผลไม้ตัดแต่ง หรือถั่วลิสงคั่ว ก็ถือเป็นอาหารแปรรูปชนิดหนึ่ง เพราะผ่านกระบวนการปรุงแต่งเติมต่อ แต่ยังอยู่ในระดับที่เราเบาใจได้ เพราะยังเดาเค้าหน้าเดิมของมันออก แต่ถ้าเขยิบมาเป็น ‘อาหารแปรรูปพิเศษ’ (Ultra-processed food) อันนี้เริ่มน่าหวั่นใจ เพราะส่วนใหญ่มีเป้าหมายในการแปรรูปเพื่อความว้าว ความแปลกใหม่ หรือเพื่อให้เก็บได้นาน ผิดปกติ ฯลฯ หมายความว่าไม่ต้องแปรรูปก็กินได้ แต่ที่แปรรูปก็เพื่อเพิ่มมูลค่าซะมากกว่า

ตัวอย่างก็เช่นไส้กรอก ขนมกรอบถุงๆ มาการีน ซอสมะเขือเทศ น้ำตาลทราย และอีกมากมายหลายอย่างที่เราหาซื้อได้ตามซูเปอร์มาเก็ต… และที่บอกว่าน่าหวั่นใจ ไม่ใช่แค่เพราะว่าเราเดาหน้าตาเดิมของมันไม่ได้ แต่เพราะอาหารแปรรูปพิเศษส่วนใหญ่มักใส่สารชื่อแปลกมากมายที่อาจส่งผลร้ายต่อสุขภาพ

แต่ถ้ายังคิดภาพไม่ออกว่ามันจะร้ายกับเราสักแค่ไหน ต่อไปนี้คือ 4 ตัวอย่างอาหารแปรรูปพิเศษที่เล่นบทร้ายกับร่างกายเรา!

1.นมข้นหวาน

ใครบ้างไม่ชอบนมข้นหวาน!? แทบจะเรียกได้ว่าเป็นรสชาติวัยเด็กของคนส่วนใหญ่เลยก็ว่าได้ แต่รู้หรือไม่ว่านมข้นหวานนั้นแท้จริงแล้วแทบไม่มีส่วนผสมของ ‘นม’ อย่างชื่อเลย เพราะปัจจุบันนมข้นหวานทำจากนมผงละลายผสมกับหางนม และน้ำตาล แล้วระเหยน้ำจนกลายเป็นของเหลวสีขาวข้น โดยองค์การอาหารและยา (อย.) ได้ออกข้อบังคับไว้ว่า ถ้าเจ้าไหนมีสัดส่วนของนมน้อยกว่าร้อยละ 28 ต้องใช้ชื่อผลิตภัณฑ์ว่า ‘ครีมเทียมข้นหวาน’ หรือ ‘นมข้นแปลงไขมันหวาน’ ซึ่งรสชาติหอมมันน้อยกว่านมข้นหวานสมัยก่อนชนิดคนละเรื่อง

2.ซอสมะเขือเทศ

นอกจากจะมีสัดส่วนของมะเขือเทศน้อยมากแล้ว ซอสมะเขือเทศตามท้องตลาดส่วนใหญ่ยังเติมน้ำเชื่อมจากข้าวโพด (ที่แน่นอนว่าส่วนมากเป็นข้าวโพดจีเอ็มโอ) แถมมีปริมาณโซเดียมในอัตราสูงมาก และถ้าคิดว่าอย่างน้อยมะเขือเทศก็อุดมสารอาหารแล้วละก็ โปรดทราบว่ากระบวนการทำซอสมะเขือเทศเชิงอุตสาหกรรมนั้นใช้ความร้อนสูงเสียจนคุณประโยชน์ของมะเขือเทศแทบไม่เหลือ เพราะโดยปกติแล้วมะเขือเทศจะคงคุณค่าสูงสุดเมื่อได้รับความร้อนที่ 72 องศาเซลเซียสเท่านั้นแหละ

3.มาการีน

แม้มาการีนจะหน้าตาละม้ายคล้ายกับเนย แต่จริงๆ แล้วมันแทบไม่มีอะไรเหมือนกัน โดยมาการีนนั้นทำโดยนำน้ำมันถั่วเหลืองมาให้ความร้อนสูงมากๆ พร้อมกับอัดก๊าซไฮโดรเจนเข้าไป จนกระทั่งน้ำมันจับตัวเป็นของเเข็ง และกระบวนการให้ความร้อนสูงนี่แหละที่ทำให้ไขมันไม่อิ่มตัวบางชนิดในน้ำมันถั่วเหลืองมีโครงสร้างทางเคมีต่างไปจากเดิม จนกลายเป็นสิ่งที่เรียกว่า ‘ไขมันทรานส์’ ซึ่งร่างกายดูดซึมไปใช้ไม่ได้ ทีนี้มันก็จะไปเกาะตามหลอดเลือด ทำให้หลอดเลือดเปราะ เสี่ยงต่อการเป็นโรคหัวใจหรือโรคหลอดเลือดเข้าไปอีก

4.ไส้กรอก

อาหารแปรรูปพิเศษอย่างสุดท้ายที่เราใจหายเมื่อรู้ว่ามันอันตราย (ก็มันอร่อยนี่นา) คือ ไส้กรอก! ความร้ายของไส้กรอกที่ผลิตในระบบอุตสาหกรรมอยู่ตรงมักมีสารไนเตรตและไนไตรต์ (หรือที่เรารู้จักกันในนาม ‘ดินประสิว’) ผสมอยู่ เพื่อฆ่าเชื้อแบคทีเรียที่มักจะเติบโตได้ดีในเนื้อสัตว์ที่อยู่ในภาชนะปิดสนิท เช่น ห่อพลาสติก เพราะอากาศไม่ถ่ายเท แถมยังทำให้สีของไส้กรอกสดใหม่น่ากินแม้จะผลิตออกมาหลายเดือนแล้วก็ตาม และเมื่อเรารับสารสองตัวนี้เข้าไปในร่างกายมากๆ ร่างกายจะไม่ขับออกนะจ๊ะ แต่จะสะสมไปเรื่อยๆ ซึ่งนี่แหละคือปัจจัยความเสี่ยงของโรคมะเร็งร้ายในวัยชรา!