น้ำลอยดอกไม้เป็นส่วนหนึ่งของการทำเมนูข้าวแช่ ขั้นตอนการทำก็ต้องเลือกดอกไม้ที่สะอาดและปลอดภัย เลือกดอกไม้ที่ปลูกเองตามบ้านเรือนมากกว่าไม่นิยมซื้อมาจากตลาด ดอกไม้ที่นิยมนำมาลอยนั้นก็ได้แก่ดอกมะลิ ดอกชมนาด ดอกกะดังงาเป็นต้น

น้ำพริกตำรับชาววังที่กลมกล่อมครบ 3 รสคือเปรี้ยว เค็ม หวาน ส่วนประกอบสำคัญของน้ำพริกลงเรือที่ขาดไม่ได้คือ น้ำพริกกะปิ หมูหวาน ปลาดุกฟูและกระเทียมดอง โดยจะผัดน้ำพริกกะปิกับหมูหวานให้เข้ากัน แล้วจึงใส่กระเทียมดองซอยลงไปให้รสหวานปะเเล่มเเละมีเนื้อกระเทียมกรอบๆเวลารับประทาน ตักใส่ถ้วย โรยหน้าด้วยปลาดุกฟู ไข่แดงเค็มปั้น และกระเทียมดองที่เหลือ

ลูกกะปิทอด ถือเป็นหัวใจสำคัญของกับข้าวแช่ จะดูว่าใครมีฝีมือในการทำกับข้าวแช่ ต้องพิจารณากันที่ลูกกะปิทอด ซึ่ง ทำจาก หอมแดง กระเทียม ข่า ตะไคร้ ผิวมะกรูด ปลาย่าง มะพร้าวคั่ว กะปิอย่างดี กระชาย นำมาบดกวนให้เหนียว ปั้นเป็นลูกเล็กๆ นำไปชุบไข่ทอด

เครื่องเคียงอีกอย่างหนึ่งของ ข้าวแช่ วิธีทำเริ่มจาก หัวไชโป๊ว เลือกที่ไม่เค็มมากนัก ล้างน้ำจนสะอาดดี หั่นเป็นเส้น แล้วนำลงผัดในกระทะ ใช้ไฟกลาง ๆ เติมน้ำตาลโตนดตามชอบ รสหวานนำรสเค็มตาม ผัดจนเหนียวได้ที่ จนเส้นเป็นมันจึงตักขึ้น แต่งหน้าด้วยไข่ทอดโรยฝอยหรือหอมเจียวทอด

พริกหยวกสอดไส้ (เครื่องเคียงข้าวแช่) มีขั้นตอนการทำสองส่วน คือการนำส่วนผสมมานึ่ง และการนำมาห่อด้วย ไข่ที่โรยไว้เป็นตาราง เลือกใช้พริกหยวกที่อ้วนตัน ใช้มีดปลายแหลมเซาะออกตรงส่วนก้าน เก็บไว้ปิด และนำไปนึ่งพร้อมกัน เมื่ออุ่นจึงห่อด้วยไข่ที่โรยเป็นตารางหุ้มคล้ายผ้าโสร่งม้วนไว้

เป็นการนำเอาผงชาเขียวมาละลายน้ำกับน้ำจากนั้นก็ผสมโซดา น้ำผึ้ง และมะนาวให้เข้ากัน เทใส่แก้วที่มีน้ำแข็งแล้วตามด้วยชาเขียวที่ละลายน้ำ กินเย็นๆชื่นใจสุดๆ

ถูกใจสายนมปั่นแน่นอน แถมยังมีความกรุบๆของเนื้อคุกกี้ที่ปั่นผสมลงไปด้วยปั่นกินเย็นๆกับขนมเค้กแสนอร่อย ประหนึ่งเหมือนอยู่ร้านคาเฟ่ ใจกลางทองหล่อแน่นอน

วุ้นมะพร้าวเนื้อหนึบนุ่ม กินคู่กับน้ำใบเตยหอมเย็นชื่นใจ เพราะในตัวน้ำใบเตยมีส่วนผสมของน้ำมะพร้าวเพื่อเพิ่มความหอมหวานเข้าไป จะกินแบบธรรมดาก็อร่อย จะใส่น้ำแข็งให้เย็นชื่นใจก็อร่อยไม่แพ้กัน

พอเริ่มทำเรื่องก็จะใหญ่ขึ้นมาเลยทีเดียว เพราะด้วยเครื่องยำกว่าสิบยี่สิบอย่างรวมกัน ไม่ว่าจะเป็นเนื้อหมู เครื่องในหมูเกือบทุกส่วน ไหนจะไก่ กุ้ง ปลาหมึกแห้ง วุ้นเส้น เต้าหู้ ฟองเต้าหู ฯลฯ น้ำยำสีแดงฉานแต่ไม่เผ็ดเพราะทำจากพริกชี้ฟ้า กระเทียม รากผักชีโขลกรวมกัน ปรุงรสด้วยน้ำปลา น้ำตาล มะนาว ในสัดส่วนที่เท่าๆกันเพราะสมัยก่อนน้ำยำจะมีรสค่อนข้างเสมอกัน เอกลักษณ์ของยำใหญ่ที่หาไม่ค่อยเจอในสมัยนี้คือการใส่หัวไชเท้าฝานบางๆลงไปด้วย หัวไชเท้า (หรือในตำรามักเขียนว่าหัวผักกาด) กรอบหวานรสไม่ขื่น มีเคล็ดลับตรงฝานหัวไชเท้าบางๆแล้วขยำกับเกลือเบาๆเพื่อลดความขื่น ล้างน้ำทิ้ง 2-3 น้ำแล้วลองชิมดู

อาหารจานนี้เป็นสำรับที่แสดงให้เห็นถึงความตั้งใจและเพียรหาพยายามหาสิ่งต่างๆนอกฤดูกาลของคนปรุง ยำทวายจึงถือเป็นสำรับพิเศษที่แม้แต่ในรั้วในวังเองก็จะทำเฉพาะเวลามีงานใหญ่เท่านั้น ลักษณะพิเศษของยำทวายจะมีการหั่นผักจะไม่เหมือนยำอื่นๆคือต้องหั่นเป็นเส้นยาว เลือกใช้ผักบุ้งไทย ถั่วงอก หน่อไม้ มะเขือยาว ถั่วฝักยาว หัวปลี และมีพริกหยวกเพื่อตัดเลี่ยน สูตรโบราณจะใช้เนื้ออกไก่ต้มฉีกเป็นฝอยๆ ส่วนน้ำยำปรุงจากพริกแกงแดง สีน้ำยำแดงวาวจากน้ำมันพริก หอมน่ารับประทาน รสชาติเข้มข้นออกรสหวานอมเปรี้ยว แต่ไม่บาดคอ เพราะกลมกล่อมด้วยเนื้อปลาสลาดย่างโขลกจนฟูที่ตำไปกับพริกแกง เมื่อจัดเสิร์ฟจึงราดน้ำยำบนผักลวก หยอดหน้าด้วยหัวกะทิ โรยอกไก่ฉีก หอมเจียว และงาขาวคั่ว (ซึ่งบางตำรับก็ว่าไม่ใส่)

น้ำลอยดอกไม้เป็นส่วนหนึ่งของการทำเมนูข้าวแช่ ขั้นตอนการทำก็ต้องเลือกดอกไม้ที่สะอาดและปลอดภัย เลือกดอกไม้ที่ปลูกเองตามบ้านเรือนมากกว่าไม่นิยมซื้อมาจากตลาด ดอกไม้ที่นิยมนำมาลอยนั้นก็ได้แก่ดอกมะลิ ดอกชมนาด ดอกกะดังงาเป็นต้น

น้ำพริกตำรับชาววังที่กลมกล่อมครบ 3 รสคือเปรี้ยว เค็ม หวาน ส่วนประกอบสำคัญของน้ำพริกลงเรือที่ขาดไม่ได้คือ น้ำพริกกะปิ หมูหวาน ปลาดุกฟูและกระเทียมดอง โดยจะผัดน้ำพริกกะปิกับหมูหวานให้เข้ากัน แล้วจึงใส่กระเทียมดองซอยลงไปให้รสหวานปะเเล่มเเละมีเนื้อกระเทียมกรอบๆเวลารับประทาน ตักใส่ถ้วย โรยหน้าด้วยปลาดุกฟู ไข่แดงเค็มปั้น และกระเทียมดองที่เหลือ

ลูกกะปิทอด ถือเป็นหัวใจสำคัญของกับข้าวแช่ จะดูว่าใครมีฝีมือในการทำกับข้าวแช่ ต้องพิจารณากันที่ลูกกะปิทอด ซึ่ง ทำจาก หอมแดง กระเทียม ข่า ตะไคร้ ผิวมะกรูด ปลาย่าง มะพร้าวคั่ว กะปิอย่างดี กระชาย นำมาบดกวนให้เหนียว ปั้นเป็นลูกเล็กๆ นำไปชุบไข่ทอด

เครื่องเคียงอีกอย่างหนึ่งของ ข้าวแช่ วิธีทำเริ่มจาก หัวไชโป๊ว เลือกที่ไม่เค็มมากนัก ล้างน้ำจนสะอาดดี หั่นเป็นเส้น แล้วนำลงผัดในกระทะ ใช้ไฟกลาง ๆ เติมน้ำตาลโตนดตามชอบ รสหวานนำรสเค็มตาม ผัดจนเหนียวได้ที่ จนเส้นเป็นมันจึงตักขึ้น แต่งหน้าด้วยไข่ทอดโรยฝอยหรือหอมเจียวทอด

พริกหยวกสอดไส้ (เครื่องเคียงข้าวแช่) มีขั้นตอนการทำสองส่วน คือการนำส่วนผสมมานึ่ง และการนำมาห่อด้วย ไข่ที่โรยไว้เป็นตาราง เลือกใช้พริกหยวกที่อ้วนตัน ใช้มีดปลายแหลมเซาะออกตรงส่วนก้าน เก็บไว้ปิด และนำไปนึ่งพร้อมกัน เมื่ออุ่นจึงห่อด้วยไข่ที่โรยเป็นตารางหุ้มคล้ายผ้าโสร่งม้วนไว้

เป็นการนำเอาผงชาเขียวมาละลายน้ำกับน้ำจากนั้นก็ผสมโซดา น้ำผึ้ง และมะนาวให้เข้ากัน เทใส่แก้วที่มีน้ำแข็งแล้วตามด้วยชาเขียวที่ละลายน้ำ กินเย็นๆชื่นใจสุดๆ

ถูกใจสายนมปั่นแน่นอน แถมยังมีความกรุบๆของเนื้อคุกกี้ที่ปั่นผสมลงไปด้วยปั่นกินเย็นๆกับขนมเค้กแสนอร่อย ประหนึ่งเหมือนอยู่ร้านคาเฟ่ ใจกลางทองหล่อแน่นอน

วุ้นมะพร้าวเนื้อหนึบนุ่ม กินคู่กับน้ำใบเตยหอมเย็นชื่นใจ เพราะในตัวน้ำใบเตยมีส่วนผสมของน้ำมะพร้าวเพื่อเพิ่มความหอมหวานเข้าไป จะกินแบบธรรมดาก็อร่อย จะใส่น้ำแข็งให้เย็นชื่นใจก็อร่อยไม่แพ้กัน

พอเริ่มทำเรื่องก็จะใหญ่ขึ้นมาเลยทีเดียว เพราะด้วยเครื่องยำกว่าสิบยี่สิบอย่างรวมกัน ไม่ว่าจะเป็นเนื้อหมู เครื่องในหมูเกือบทุกส่วน ไหนจะไก่ กุ้ง ปลาหมึกแห้ง วุ้นเส้น เต้าหู้ ฟองเต้าหู ฯลฯ น้ำยำสีแดงฉานแต่ไม่เผ็ดเพราะทำจากพริกชี้ฟ้า กระเทียม รากผักชีโขลกรวมกัน ปรุงรสด้วยน้ำปลา น้ำตาล มะนาว ในสัดส่วนที่เท่าๆกันเพราะสมัยก่อนน้ำยำจะมีรสค่อนข้างเสมอกัน เอกลักษณ์ของยำใหญ่ที่หาไม่ค่อยเจอในสมัยนี้คือการใส่หัวไชเท้าฝานบางๆลงไปด้วย หัวไชเท้า (หรือในตำรามักเขียนว่าหัวผักกาด) กรอบหวานรสไม่ขื่น มีเคล็ดลับตรงฝานหัวไชเท้าบางๆแล้วขยำกับเกลือเบาๆเพื่อลดความขื่น ล้างน้ำทิ้ง 2-3 น้ำแล้วลองชิมดู

อาหารจานนี้เป็นสำรับที่แสดงให้เห็นถึงความตั้งใจและเพียรหาพยายามหาสิ่งต่างๆนอกฤดูกาลของคนปรุง ยำทวายจึงถือเป็นสำรับพิเศษที่แม้แต่ในรั้วในวังเองก็จะทำเฉพาะเวลามีงานใหญ่เท่านั้น ลักษณะพิเศษของยำทวายจะมีการหั่นผักจะไม่เหมือนยำอื่นๆคือต้องหั่นเป็นเส้นยาว เลือกใช้ผักบุ้งไทย ถั่วงอก หน่อไม้ มะเขือยาว ถั่วฝักยาว หัวปลี และมีพริกหยวกเพื่อตัดเลี่ยน สูตรโบราณจะใช้เนื้ออกไก่ต้มฉีกเป็นฝอยๆ ส่วนน้ำยำปรุงจากพริกแกงแดง สีน้ำยำแดงวาวจากน้ำมันพริก หอมน่ารับประทาน รสชาติเข้มข้นออกรสหวานอมเปรี้ยว แต่ไม่บาดคอ เพราะกลมกล่อมด้วยเนื้อปลาสลาดย่างโขลกจนฟูที่ตำไปกับพริกแกง เมื่อจัดเสิร์ฟจึงราดน้ำยำบนผักลวก หยอดหน้าด้วยหัวกะทิ โรยอกไก่ฉีก หอมเจียว และงาขาวคั่ว (ซึ่งบางตำรับก็ว่าไม่ใส่)