คำว่า ‘อาหารและยามาจากแหล่งเดียวกัน’ เป็นคำที่คนจีนคุ้นเคยเป็นอย่างดี และนำวลีนี้มาใช้ในชีวิตประจำวันเพื่อดูแลสุขภาพ เครื่องเทศยาจีนจึงเข้ามาเกี่ยวข้องกับอาหารแบบแทบจะแยกไม่ออก บางชนิดอาจต้องนำเข้ามาจากประเทศจีน แต่คนไทยเราก็คุ้นหน้าค่าตาสมุนไพรจีนอยู่พอสมควร เพราะส่วนใหญ่มักนำมาใช้ปรุงอาหาร แต่กระนั้นหลายคนก็ยังไม่ค่อยรู้ถึงประโยชน์ของมันสักเท่าไร

เครื่องเทศยาจีนมีหลากหลายชนิด ก่อนจะใช้ต้องรู้แหล่ง รู้จักวิธีเลือกซื้อ การใช้งานที่เหมาะสม ไปถึงวิธีการเก็บรักษาถูกต้อง เพราะบางชนิดมีราคาค่อนข้างสูง อีกทั้งการใช้อย่างถูกวิธีย่อมเกิดประโยชน์สูงสุดต่อสุขภาพคนกินอีกด้วย

เห็ดหอมแห้ง

นิยมนำมาใช้ทดแทนเนื้อสัตว์ ด้วยรสสัมผัสที่เหนียวนุ่มและกลิ่นหอมเป็นเอกลักษณ์ อีกทั้งยังมีสรรพคุณช่วยบำรุงสมอง ต้านมะเร็ง ลดคอเลสเตอรอล ชะลอความแก่ การเลือกซื้อเห็ดหอมแห้งที่ดี ให้สังเกตที่สีตรงดอกเห็ดจะออกเทาเกือบดำ ไม่หมองคล้ำและแห้งสนิทดี ถ้าให้ดีควรเลือกเห็ดหอมแห้งที่มีเนื้อดอกหนาๆ มีรอยแตกสีขาวลึกกระจายทั่วดอก จึงจะเป็นเห็ดหอมชั้นดี เลือกซื้อเห็ดหอมที่ไม่เหม็นหืน ไม่แตกหัก ตรวจดูฉลากวันผลิตหรือวันหมดอายุ  วิธีนำเห็ดหอมแห้งไปใช้ ให้นำไปแช่น้ำร้อนประมาณ 15 นาทีจนเห็ดหอมแห้งนุ่ม ก่อนนำไปปรุงอาหารควรบีบน้ำส่วนเกินออก ส่วนวิธีเก็บรักษา ควรเก็บใส่กล่องปิดให้มิดชิด เก็บไว้ในที่แห้งให้พ้นแสงและความร้อน

 

• คลิกดูสูตรขนมจีบกุ้งเห็ดหอม

 

• คลิกดูสูตรข้าวขาหมูตุ๋นยาจีนเห็ดหอม

 

• คลิกดูสูตรปากหม้อไส้กะหล่ำปลีเห็ดหอม

 

• คลิกดูสูตรออส่วนเห็ดหอม

 

อบเชย

คนจีนเชื่อกันว่าอบเชยช่วยสมานแผล ป้องกันอาการท้องร่วง มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ต้านการอักเสบ ลดระดับน้ำตาลในเลือด เนื่องจากเปลือกของอบเชยประกอบไปด้วยสารแทนนิน อบเชยมีรสชาติหวานและมีกลิ่นฉุน เปลือกของอบเชยมักถูกนำมาบดเป็นผงเพื่อใช้ประกอบอาหาร หรือใช้เป็นสารแต่งกลิ่นในผลิตภัณฑ์ต่างๆ การเลือกซื้ออบเชยที่ดีที่สุดคือดมกลิ่นอบเชยเพื่อตรวจดูความสด ขอให้แน่ใจว่าจะมีกลิ่นหวานๆ ซึ่งเป็นตัวบ่งบอกว่ายังสดอยู่

เลือกอบเชยที่ปลูกแบบออร์แกนิก เพื่อให้แน่ใจว่าไม่ได้ถูกฉายรังสีเพื่อเป็นการถนอมอาหาร เพราะการฉายรังสีอาจทำให้วิตามินซีและสารแคโรทีนอยด์ในอบเชยลดลงไป สามารถเลือกซื้ออบเชยได้ทั้งแบบผง แบบแท่ง มีขายทั้งในร้านของชำ ตลาดสด ร้านขายยาจีน และซูเปอร์มาร์เก็ตทั่วไป การเก็บอบเชยให้ดีเพื่อรักษาความสดใหม่ ต้องเก็บในภาชนะที่เป็นแก้วปิดสนิท เก็บในที่เย็น แห้ง และมืด อบเชยที่บดเป็นผงจะมีระยะเวลาที่ยังสดอยู่มากถึง 6 เดือน ส่วนอบเชยแบบแท่งจะมีระยะเวลา 1 ปี ซึ่งสามารถขยายอายุของอบเชยโดยการใส่ไว้ในภาชนะที่ปิดสนิทและเก็บไว้ในตู้เย็น

โป๊ยกั๊ก

โป๊ยกั๊กถือเป็น 1 ใน 5 ผงเครื่องเทศสมุนไพรในการปรุงอาหารแบบจีนดั้งเดิม ซึ่งใช้กันมานาน กว่า 1,300 ปี เมล็ดโป๊ยกั๊กทั้งแบบแห้งและป่นใช้เป็นเครื่องเทศ ใช้ในการแต่งกลิ่นอาหาร ช่วยชูกลิ่นและรสชาติ แล้วยังนำมาใช้แต่งกลิ่นเครื่องดื่ม นิยมใส่ในอาหารประเภทตุ๋นใส่เครื่องเทศยาจีนหลายชนิด โป๊ยกั๊กที่ดีต้องแห้งสนิท ไม่มีราขึ้น ไม่แตกหรือหักมากเกินไป สีของโป๊ยกั๊กควรเป็นน้ำตาลแดงเข้มกำลังดี ถ้าดำอาจจะเก่าเก็บหรือมาจากแหล่งคุณภาพไม่ดี การเก็บรักษาโป๊ยกั๊กคือการใส่ไว้ในภาชนะที่ปิดสนิท เก็บในที่แห้ง เย็นและมืด โป๊ยกั๊กจะมีระยะเวลาที่ยังสดใหม่อยู่ราว 6 เดือน  – 1 ปี ถ้าหากราขึ้นหรือชื้นให้ทิ้งทันที

พุทราจีน

หนึ่งในสมุนไพรจีนที่มีฤทธิ์อุ่นและร้อน ช่วยบำบัดอาการเย็นตามมือ-เท้า บรรเทาความอ่อนเพลีย รสหวาน ออกฤทธิ์ตามเส้นลมปราณของกระเพาะอาหารและม้าม จัดอยู่ในกลุ่มสมุนไพรบำรุงพลัง  พุทราจีนนำมาทำเป็นซุป ปรุงใส่เนื้อ ทำขนมหวาน  หรือจะชงน้ำดื่มก็ได้ พุทราจีนมีสองชนิดคือชนิดสีดำและชนิดสีแดง โดยปกติจะนิยมใช้พุทราแดงในการประกอบอาหารและทำขนมหวานต่างๆ ส่วนพุทราดำใช้ในตำรับยา การเลือกซื้อพุทราจีน ผลต้องมีขนาดใหญ่ สมบูรณ์ มีสีใกล้เคียงกับสีธรรมชาติของพุทราจีนคือสีแดงอมม่วง เมล็ดเล็ก รสหวาน ผลไม่ซีดหรือดำคล้ำ เพราะนั่นหมายถึงว่าเก็บมานานเกินไป หรือราขึ้นแล้ว พุทราจีนแห้งถ้าเหลือใช้ ให้เก็บในภาชนะปิดสนิท นำไปแช่ไว้ในตู้เย็นช่องธรรมดา จะเก็บได้นานนับปี 

โสม

โสมจีนหรือโสมขาว คือโสมสดที่ขุดขึ้นมาจากดิน ล้างทำความสะอาดแล้วนำไปใช้ได้ทันที อาจนำไปตากแห้งให้น้ำระเหยออกไปเพื่อให้เก็บไว้ได้นานขึ้น ใช้เป็นส่วนผสมของยาจีนและทำอาหารได้ โสมที่ดีที่สุดคือโสมที่ขึ้นเองตามป่า รองลงมาคือโสมจากเกาหลี โสมจากเขาเฉี่ยงแปะซัว และโสมจากที่อื่นๆ ที่จะมีคุณภาพลดหลั่นกันไป การเก็บโสมควรเก็บในภาชนะที่แห้งและมีฝาปิดสนิท เพื่อป้องกันไม่ให้โสมชื้นและขึ้นรา ส่วนที่ใช้ ได้แก่ รากหัว รากกิ่ง รากแขนง รากฝอย ใบ ดอก แต่ส่วนมากจะใช้รากหัว หาซื้อโสมจีนได้ที่ตลาดเก่าเยาวราช ราคาโสมจีนโดยเฉลี่ยอยู่ที่กิโลกรัมละ 10,000 บาท ราคาค่อนข้างสูง แต่คนจีนก็ยังนิยมซื้อไปปรุงอาหาร เพราะมีสรรพคุณมากมาย อีกทั้งพี่น้องคนไทยเชื้อสายจีนที่ตลาดเก่าเยาวราชนั้นใจดี แบ่งซื้อโสมจีนได้ตามกำลัง เพียงแค่บอกว่าต้องการราคาเท่าไร ก็สามารถจัดหาให้ได้

ดอกเก๊กฮวย

เก๊กฮวยมีอยู่หลายสายพันธุ์ โดยสายพันธุ์ที่นิยมนำมาใช้เป็นยาคือสายพันธุ์สีขาวและสีเหลือง เก๊กฮวยเป็นพืชล้มลุก ลำต้นตรง ใบเดี่ยวเรียงสลับทรงกลมหรือทรงไข่ ออกดอกเป็นสีขาวและสีเหลืองขนาดเล็ก โดยออกดอกเป็นกระจุกช่อๆ เดิมปลูกที่จีนและญี่ปุ่น แต่สมัยนี้มีการแพร่ขยายเข้ามาที่ลาว กัมพูชา และไทย ส่วนที่นำมาต้มน้ำเก๊กฮวยคือดอก ซึ่งมีทั้งชนิดดอกสีขาวและดอกสีเหลือง เก๊กฮวยจัดเป็นสมุนไพรฤทธิ์เย็น ให้ความสดชื่นแก่ร่างกายได้ดี มีรสหวานฝาด ดอกมีกลิ่นฉุนแต่พอนำมาต้มน้ำแล้วจะมีกลิ่นหอมมากเพราะในดอกเก๊กฮวยมีน้ำมันหอมอยู่มาก นำมาสกัดเป็นน้ำมันหอมระเหยได้ การเลือกซื้อดอกเก๊กฮวยต้องสีไม่อ่อนเกินไป และไม่แห้งกรอบมาก วิธีการเก็บรักษาดอกเก๊กฮวยที่ดีควรเก็บในภาชนะปิดสนิท เก็บไว้ในตู้เย็น เพราะมิฉะนั้นดอกเก๊กฮวยอาจจะราขึ้นหรือสีของดอกเก๊กฮวยจะคล้ำลง

 

• คลิกดูสูตรน้ำเก๊กฮวย

 

เก๋ากี้

มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่าโกจิเบอร์รี่ เป็นสมุนไพรที่ได้รับการกล่าวขานว่าช่วยให้อายุยืน เพราะคุณค่าทางอาหารที่เต็มเปี่ยมทั้งแร่ธาตุและวิตามิน ไม่ว่าจะเป็นเบต้าแคโรทีน วิตามินบี 2 วิตามินซี แคลเซียม โพแทสเซียม ธาตุเหล็ก อีกทั้งยังมีกรดไขมันโอเมก้า 3 จึงทำให้เก๋ากี้ช่วยบำรุงตับและไต ช่วยการไหลเวียนของเลือด แก้ปัญหาสายตา เพิ่มภูมิคุ้มกันให้กับร่างกาย ที่สำคัญเก๋ากี้ยังถือเป็นสมุนไพรที่มีสารต้านอนุมูลอิสระมากที่สุดในบรรดาอาหารที่มีสารต้านอนุมูลอิสระ

เก๋ากี้หรือโกจิเบอร์รี่อบแห้งควรเก็บในภาชนะปิดสนิท วางไว้ในที่มืด และมีอุณหภูมิต่ำ สำหรับในประเทศไทยซึ่งมีอากาศร้อนชื้น ควรเก็บโกจิเบอร์รี่ไว้ในตู้เย็น เนื่องจากในผลโกจิเบอรี่มีสารต้านอนุมูลอิสระที่ทำปฏิกิริยากับออกซิเจนในอากาศได้ดี หากเก็บไว้ในที่ร้อนและชื้น จะทำปฏิกิริยากับอากาศ จนเปลี่ยนเป็นสีดำ คล้ำ การเก็บโกจิเบอร์รี่ในตู้เย็นควรวางไว้ในช่องแช่ผัก จะช่วยให้เก็บได้นานเป็นปี โดยสีไม่เปลี่ยน เม็ดร่วนน่ารับประทาน

แปะก๊วย

เป็นสมุนไพรจีนโบราณ มีต้นกำเนิดในแถบตะวันออกของจีน ส่วนใหญ่มักถูกนำมาใช้สกัดเพื่อทำเป็นยา หรือเพื่อใช้ในทางด้านอื่นๆ ต้นแปะก๊วยสามารถนำมาประยุกต์เพื่อใช้ประโยชน์ได้มากมาย โดยเฉพาะการบำรุงร่างกาย มีสรรพคุณค่อนข้างหลากหลาย ทั้งช่วยรักษาโรคสมองเสื่อม โรคซึมเศร้า หลงลืม ช่วยให้เลือดลมไหลเวียนดี บางประเทศถูกจัดเป็นยาที่ต้องสั่งโดยแพทย์เท่านั้น เช่น ประเทศเยอรมนี แต่ในไทยสามารถซื้อรับประทานเองได้ นอกจากจะเอามาสกัดเพื่อใช้เป็นยาแล้ว บางส่วนก็ยังเอามาใช้ประกอบอาหารอีกด้วย

 

• คลิกดูสูตรผัดแปะก๊วย

 

• คลิกดูสูตรแปะก๊วยเชื่อม

 

• คลิกดูสูตรลูกเดือยเปียกแปะก๊วยมะพร้าวอ่อน

 

• ปลากะพงทอดแปดเซียน

 

ฮ่วยซัว

พืชตระกูลมัน มีรสหวานสุขุม ถือเป็นสมุนไพรบำรุงกำลัง ช่วยบำรุงอวัยวะที่เป็นแหล่งสะสมพลังงานของร่างกาย ใช้รากเป็นยาช่วยย่อยอาหาร แก้ท้องร่วง ลดเหงื่อ บำรุงไต และใช้ได้ผลมากกับคนที่มีอาการกระหายน้ำ ซูบผอม ปัสสาวะมาก รวมถึงผู้ที่มีเหงื่อออกมาก นอนไม่หลับ เบื่ออาหาร ก็ให้รับประทานได้เช่นกัน ช่วยเสริมสร้างสมรรถภาพทางเพศ ป้องกันอาการหวัดและร้อนใน การเลือกซื้อฮ่วยซัวต้องเลือกที่มีสีขาวนวลมีแป้งเกาะตามผิวของฮ่วยซัว ไม่มีเชื้อราหรือมีจุดสีเหลือง ไม่ควรซื้อในปริมาณมากเกินไป เพราะหากใช้ไม่หมดอาจเกิดเชื้อราได้ วิธีการใช้ฮ่วยซัวสามารถนำไปปรุงอาหารได้เลย เช่น ต้มยาจีนหรือนำไปเชื่อมทำขนม การเก็บรักษาฮ่วยซัวที่เหลือ เก็บใส่กล่องหรือถุงซิปล็อกปิดให้สนิทอย่าให้อากาศเข้า เก็บให้พ้นแสง

หล่อฮังก้วย

ผลมีลักษณะกลมเหมือนไข่เป็ด มีเปลือกแข็งล้อมรอบเนื้อผลไม้ ช่วงที่ยังไม่สุกผลจะมีสีเขียวและเข้มขึ้นเรื่อยๆ จนกลายเป็นสีเขียวเข้มแกมดำและผลจะรีลง ในการแพทย์จีนจะนำผลของหล่อฮังก๊วยไปตากแห้งหรือลนไฟจนแห้ง สามารถนำมาต้มหรือผสมกับจับเลี้ยงเพื่อปรุงเครื่องดื่มแก้ร้อนใน มีคุณสมบัติต้านอนุมูลอิสระ ส่งผลดีต่อผู้ป่วยโรคเบาหวาน ผู้ที่ต้องการจำกัดปริมาณการบริโภคน้ำตาล เลือกซื้อหล่อฮังก้วยที่ผลยังมีขนอ่อนๆ สีน้ำตาลหุ้มอยู่ น้ำหนักไม่เบาเกินไป ลองเขย่าเบาๆ ว่าข้างในไม่กลวง สีของผลต้องไม่ดำหรือน้ำตาลเข้มเกิน หรืออาจลองเคาะเบาๆ เสียงจะแน่น หาซื้อได้ที่ร้านขายอาหารสุขภาพทั่วไป ที่เยาวราช หรือร้านขายเครื่องยาจีน หากเหลือใช้ควรเก็บในที่แห้งและเย็น หรือนำไปแช่ในตู้เย็นช่องธรรมดาก็ได้ วิธีการปรุงหล่อฮังก้วยที่ถูกต้อง ล้างผลหล่อฮังก้วยด้วยน้ำให้สะอาด ทุบให้หล่อฮังก้วยแตก นำไปแช่ในน้ำ 30 นาที – 1 ชั่วโมง นำไปต้มจนเดือดลดเป็นไฟกลางนาน 20 นาที ปิดไฟกรองเอากากออก พักให้เย็น เทใส่แก้วดื่มได้ทันที นอกจากจะนิยมนำผลหล่อฮังก๊วยไปทำเป็นเครื่องดื่มแล้ว ยังนิยมนำไปสกัดเป็นสารให้ความหวานแทนน้ำตาลจากธรรมชาติที่ให้ความหวานมากกว่าน้ำตาลปกติอีกด้วย

 

• คลิกดูสูตรน้ำหล่อฮังก้วย

 

อ่านบทความเพิ่มเติม

4 เมนูฟิวชั่นสไตล์คาเฟ่จีน ทั้งเก๋าทั้งเก๋

กระเพาะปลาที่ไม่ใช่กระเพาะปลา เอ๊ะ ยังไง!