ตังโอ๋เป็นผักใช้รองชามข้าวต้มเครื่องอันโอชะของคนทั่วไป รวมทั้งของฉันด้วย รู้ไหมเอ่ย? ว่าตังโอ๋เป็นผักอะไร ที่หลายคนคุ้นเคยแต่นึกไม่ถึง ซึ่งคนเหล่านั้นรวมฉันเข้าไปด้วย เฉลย! ตังโอ๋มีกลิ่นหอมคล้ายต้นเบญจมาศ ใบก็คล้ายกัน ดอกตังโอ๋สีเหลืองสวยเป็นช่อ หอมทั้งใบและดอก ใช่แล้ว ตังโอ๋เป็นต้นไม้ในตระกูลเดียวกับดอกเบญจมาศและดอกเก๊กฮวย แต่เป็นชนิดกินได้ทั้งใบและดอก ฉันก็เพิ่งรู้นะนี่ มิน่าเล่า ลักษณะใบก็คล้ายกัน เสียแต่ว่าไม่เคยเห็นดอกมาก่อนเลย ก็เพราะพอต้นตังโอ๋ผลิใบโอบต้นอวบได้ที่แล้ว เกษตรกรก็ตัดเป็นช่อผักจำหน่ายออกไปในท้องตลาด ตังโอ๋เป็นไม้ในถิ่นอากาศเย็น อายุปีเดียว เช่นเดียวกับไม้เบญจมาศอื่นๆ

บ้านฉันกินใบตังโอ๋สดเป็นหนึ่งในผักห่อ ที่ห่อม้วนรวมกันกับผักหลายๆ ชนิดในแผ่นข้าวแคบ (คล้ายใบเมี่ยงของเวียดนาม) ของชาวไทยลื้อ อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ ใบตังโอ๋จะนุ่ม เนื้อเนียนละเอียด มีกลิ่นหอมที่ฉันชอบมากๆ แต่ลูกบางคนก็ไม่ชอบ บอกว่ากลิ่นมันฉุน

ผักตังโอ๋หาซื้อได้ยากมาก และแสนแพง ต้องสั่งมาเป็นการเฉพาะ แล้วต้องเอาครั้งละมากๆ ด้วย ด้วยว่าแม่ค้าต้องไปเอามาขายให้เฉพาะเจาะจงที่เรา แม่ค้าบอกว่า ตังโอ๋ราคาแพง ผู้คนก็ไม่ค่อยซื้อ พอมันเหลือก็จะเหี่ยวเฉาเน่าง่าย ไม่คุ้มที่จะนำมาวางขาย

สำหรับที่บ้าน ฉันจะเรียงช่อผักตังโอ๋ให้เรียบร้อยไว้ในถุง มัดปากถุงพอหลวมๆ แล้วนำใบตังโอ๋ห่อในกระดาษหนังสือพิมพ์ที่ซ้อนกัน 2-3 ชั้น เก็บไว้ในตู้เย็นชั้นล่าง หรือชั้นแช่ผัก เมื่อจะเอามากิน จึงแบ่งออกมาล้าง แล้วเสิร์ฟเลย ที่บ้านกินผักตังโอ๋สดๆ เป็นส่วนมาก มีบ้างที่นำไปใส่ในชามข้าวต้ม ชามก๋วยเตี๋ยว ชามกวยจั๊บ และนำไปทำแกงจืด ความที่ตังโอ๋เป็นผักบอบบาง สุกง่ายเหี่ยวเร็ว ฉะนั้น เมื่อเวลาปรุงต้องใส่ตังโอ๋เป็นตัวสุดท้าย ผักจึงจะเพียงสลด ยังเขียว หอม และกรอบอยู่ ไม่เหี่ยวคล้ำ

คงชวนให้ปลูกตังโอ๋ยากอยู่สักหน่อย เพราะเป็นพืชชอบอากาศหนาวเย็น แต่อยากชวนให้หาไว้รับประทานเมื่อมีโอกาส เพราะตังโอ๋เป็นผักสุดยอดด้านสุขภาพ ที่ประกาศตัวเองออกมาว่า มีเบต้าแคโรทีน (สารตั้งต้นวิตามินเอ) สูงยิ่งกว่าปวยเล้ง (Spinach) ชาวจีนยกให้ตังโอ๋เป็นราชาแห่งผักทั้งปวง

มารู้จักตังโอ๋กันสักนิด ตังโอ๋เป็นผักพื้นถิ่นเอเชีย ที่โดดเด่น คือ ประเทศญี่ปุ่น เรียกตังโอ๋ว่า ซันกิขุ (Shungiku) เป็นผักสำคัญในหม้อสุกียากี้ที่ขาดไม่ได้ ส่วนคนจีนกวางตุ้งเรียกตังโอ๋ว่า ทังโฮ (Tong Ho) จีนกลาง เรียกว่า ฮัว ฉี กัน (Hao Zi Gun) คนเวียดนาม เรียกว่า ตันโอ (Tan O) คล้ายกับไทยที่เรียกว่า ตังโอ๋ ชื่อสากลว่า Garland Chrysanthemum ชื่อพฤกษศาสตร์ว่า Chrysanthemum coronarium L.var. spatiosum Bailey อยู่ในวงศ์ Asteraceae (Compositae-Composite family) เป็นผักฤดูเดียว ญี่ปุ่นและจีนถือว่าเป็นผักเมืองหนาว ดอกสีเหลืองขนาดเล็กคล้ายดอกเดซี่ ชอบอากาศหนาวเย็น มีด้วยกัน 3 ชนิด คือ

 

• ตังโอ๋ชนิดใบเล็ก สีจะเขียวเข้มมาก

 

• ตังโอ๋ชนิดใบขนาดกลาง

 

• ตังโอ๋ชนิดใบขนาดใหญ่

 

ส่วนมากที่มีขายในตลาด เป็นตังโอ๋ชนิดใบขนาดใหญ่ บอบบาง นุ่มนิ่ม ฉีกขาดง่าย มีกลิ่นหอม อร่อยด้วย สารอาหารมาก สรรพคุณในการบำรุงรักษาเพียบ

สารอาหารของตังโอ๋ เป็นผักมีฤทธิ์เย็น ที่เด่นชัดคือมีเบต้าแคโรทีนสูงมาก สูงกว่าผักปวยเล้งที่ว่าสูงแล้ว ดังนี้ ตังโอ๋ 100 กรัม ให้พลังงาน 20 กิโลแคลอรี โปรตีน 2.1 กรัม ไขมัน 0.3 กรัม คาร์โบไฮเดรต 2.2 กรัม แคลเซียม 96 มิลลิกรัม ฟอสฟอรัส 30 มิลลิกรัม เบต้าแคโรทีน 2,722 ไมโครกรัม วิตามินบี1 0.06 มิลลิกรัม วิตามินบี2 0.32 มิลลิกรัม วิตามินบี3 0.7 มิลลิกรัม วิตามินซี 10 มิลลิกรัม (ข้อมูลกองโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข)

สรรพคุณของตังโอ๋ กินสดๆ ช่วยต้านอนุมูลอิสระได้มากกว่ากินแบบสุก จึงช่วยทั้งป้องกันและรักษามะเร็ง ช่วยแก้ร้อนใน ปากเป็นแผล เสริมการทำงานของม้าม เพิ่มประสิทธิภาพในการทำงานของกระเพาะอาหาร ขจัดความชื้นจากปอด ปรับการทำงานของปอดให้สมดุล จึงช่วยละลายเสมหะ แก้อาการไอ แก้สะอึก เจ็บหน้าอก ปวดศีรษะ ชาวจีนใช้ตังโอ๋ช่วยขจัดสารพิษทั้งหลายออกจากร่างกายได้ดี

ตังโอ๋ผัดน้ำมันหอย

ข้าวต้มปลาตังโอ๋

หัวปลาหม้อไฟ

ก๋วยเตี๋ยวน้ำตังโอ๋

ผัดตังโอ๋เต้าหู้ทรงเครื่อง

ซุปตังโอ๋